ИА НатПресс (natpress.info) къызэритырэмкIэ жьоныгъуакIэм и 20, 2014 илъэсым, Урыс-Адыгэ заор заухыгъыр илъэс 150 зэрэхъугъэм тефэу, зэфэшъхьэф организацие куп зэхэтхэу,
Адыгэ лъэпкъ гъэкIодым икъэштэн фэгъэхьыгъэ джэпсалъэ Украинэм иIэшъхьэтет Турчинов Александр фагъэхьыгъ.
Джэпсалъэр бзищыкIэ тхыгъэ, Адыгабзэ, Урысбзэ ыкIи Украинбзэ.
Украинэм и Апшъэрэ Радэ илIышъхьэу
Украинэм иIэшъхьэтет ипшъэрылъхэр зыгъэцакIэрэ
Турчинов Александр фэкIо.
Адыгэ лъэпкъ гъэкIодым икъэштэн
Кавказымрэ диаспорэмрэ ащыпсэурэ адыгэ лъэпкъым ыцIэкIэ зыкъышъуфэтэгъазэ лъэIукIэ, Урысые пачъыхьэмрэ ащ идзэрэ я I8-I9 лIэшIэгъухэм зэрахьэгъэ адыгэ лъэпкъгъэкIодыр къэшъуштэнэу.
Адыгэ лъэпкъымрэ ыкIи урысые пачъыхьагъумрэ азфагу щыIэгъэ заор фэдэ щымыIэу бэрэ кIуагъэ – илъэсишъэм ехъу, 1763 илъэсым къыщегъэжьагъэу 1864 нэс. Адыгэхэм языныкъом ехъур Урысые дзэхэм раупкIэхыгъагъэх е ахэр илIыкIыгъагъэх IэшIэу къырагъэжьэгъэгъэ гъаблэгъэлIэн-гъэкIодыным къыхэкIэу. Къэнагъэхэр урысыдзэм егъэзыгъэу Кавказ иIэкIыб ригъэкощыкIыгъагъэх. Ежьэжьыгъэхэр Тырку империем ыштэгъагъэх ыкIи ичIыгу итэкъухьагъэхэу ригъэтIысхьэгъагъэх. Адыгэ лъэпкъым ичIыгужъэу, Кавказым, къинэжьыгъэр адыгэхэм я %5 нахь макI. ДжырэкIэ адыгэхэр ащэпсэух къэралыгъо 50 нахьыбэм. Урысыем иIэкIыб адыгэ цIыф нэбгырэ миллиони 7.5 фэдиз щэпсэу, зы миллион фэдизыр – Темыр Кавказымрэ Урысыем иадырэ чIыпIэхэмрэ арыс. Ащ дыкIыгъоу, Мэзкуу ышIэзэ ушъхьагъухэр егъэпсых, адыгэ ныбжьыкIэхэр лэжьапIэ лъыхъухэзэ Кавказым икIын фаехэ хъунхэу ыкIи Урысыем ыкIоцI хэхьанхэу.
Итэкъухьэгъэ лъэпкъэу, псэоу къэнэжьынэу фаем ыкIи илъэпкъ кIэныгъэ зыуухъумэмэ зышIоигъом ыцIэкIэ лъыкIотэныгъэ зыхэлъ дунаим тэ тыкIэлъэIу IэпыIэгъу къытфэхъунэу тигугъапIэ къыддигъэхъунымкIэ – ар тиунэу, Черкесием, Кавказым дгъэзэжьыныр ары.
Тилъэпкъ анаIэ къытрядгъэдзэнымкIэ дгъэфедэрэ амалхэм къахиубытэу, тэ дунаим зыфэтэгъазэ лъэIукIэ, адыгэ лъэпкъгъэкIодыр къыштэнэу. Хъурцэр апэрэ къэралыгъу фэдэ фэгъэзэныгъэм джэуап къезытыжьыгъэр. ЫкIи 2011 илъэсым Хъурцэ Парламентым адыгэ лъэпкъгъэкIодыр къыштагъ.
Тэ, адыгэхэм, къэтэштэх ыкIи уасэ ятэты украинэ лъэпкъым дытиIэ зэпхыныгъэхэм. Мы мафэхэм ащ тыгот изыкIыныгъэрэ Украинэм ишъхьафитыныгъэрэ икъэухъумэнкIэ ригъэкIокIырэ бэнэныгъэм. ЫкIи тиемызэгъ къыхэтэгъэщы Украинэм ичIыгухэм Урысыем иихьэныгъэ филъыныгъэхэмкIэ.
Арышъ, икIэрыкIэу тышъолъэIу, Украинэ парламентым къыштэнэу щынэгъо гъэкIодыныгъэу, адыгэ лъэпкъыр зыпхырыкIыгъэр. Тэ тшIоигъоу тыфэлъаIо украинэ лъэпкъым щэIэныгъэ иIэнэу русификацие ашIынымкIэ филъыныгъэхэм зэкIэм апэуцужьышъунымкIэ.
ШъхьэкIафэ хэлъэу,
Шмулевич Авраам (къ. Хеврон, Израиль).
ЩэшIэ Аслъан, Къэбар-аналитикэ агенствэу Натпрессым иредактор шъхьаI (къ. Мыекъуапэ, Адегея, Урысые).
Абрэдж Альмир, тарихълэжь, Адыгеим культурэмкIэ игъэшIогъэ IофшIакIу (къ. Мыекъуапэ, Адегея, Урысые).
Магомедов Магомед (Мухаммад Авари), Дунэе Къушъхьэ Конгрессым икоординатор (къ. Махачкала, Дагъстан, Урысые).
Кулокова Эльвира, Къохьэпэ хэхыныгъэ зыфиIорэ партым хэт (къ. Мыекъуапэ, Адегея, Урысые).
Адыгэ дунэе лъэпкъ-культурэ гупчэу «Фитыныгъэ».