Адыгэхэу ащ щыпсэухэрэм заIуигъакIэрэ гущыIэхэр, гущыIэжъхэр, орэдыжъхэр, тхыдэхэр къышыпыгъэх. Хъурцэ шIэныгъэлэжь ныбжьыкIэу Квахадзе Алеко адыгабзэр ешIэ ыкIи ащ икIэлэегъэджагъ Тбылыс къэрадыгъо апшъэрэ еджапIэм щылажьэрэ шIэныгъэлэжьэу Уджыхъу Тамарэ. Алеко къыдигъэкIыгъ апэрэ «Адыгэ диалектхэм ягущыIалъэ». Квахадзе Алеко джырэкIэ щэлажьэ Тбылыс дэт Адыгэ культурэм игупчэ. Тыкуем щыIэ адыгэхэм яжэрыIо къышыпынэу Алеко ятIуанэрэ зэрэкIуагъэр аущтэу. Фитыныгъэ радиомкIэ хъурцэ бзэшIэныгъэлэжьым гущыIэгъу тыфэхъугъ.
Квахадзе: Сэ адыгэ къоджэ I5 сыкIуагъ. Ахэм ащыщых Шагуджхьаблэр, Брымдзэхьаблэ, ГутIэхьаблэ, Дзыбэхьаблэ, Хьащыкъохьаблэ, ХьакIэмыжъхьаблэ ыкIи нэмыкI къуаджэхэр. Анахьыбэу мы къуаджэхэм шапсыгъэхэр дэсых. ХьакIэмыжъхьаблэ кIэмгуехэр дэсых, Быслъынэй хьаблэм быслъынэйхэр дэсых. Сэ мы къуаджэхэм адэс адыгэхэр адыгабзэкIэ зэрэгущыIэхэрэр, яIорыIуатэ диктофоным тырезгъэтхагъ. Къуаджэм итарихъ, гущыIэжъхэр, пэсэрэ гущыIэхэр, усэхэр зыфэпIощтхэр тырезгъэтхагъэх. Дюзджэм дэс адыгэхэм алъэкъуацIэхэр стхыгъэх, адыгэмэ якъэтынхэр згъэпсыгъэ. Файл 35 сиI. Анахь гъэшIэгъон файлхэр шапсыгъэ диалекткIэ тетхагъэхэр арэу сэлъытэ. ГъэшIэгъоных убых къуаджэхэр – ШымытIхьаблэ. Убыхэу джы дэдэм адэсыр макIэ, сыда пIомэ къалэхэм къуагъэх цIыфхэр. Ау убых лIыжъхэм садэгущыIагъ. Ахэм шапсыгъэ диалектыр ары ашIэрэр. Убыхыбзэр янэжъ-ятэжъхэм ашIэщтыгъэу къаIо. Анахь нахьыжъхэм адыгабзэ ашIэ, илъэс 20-40 зыныбжьхэм къагурэIо, ау гущыIэхэрэп. Илъэс 20 нахьыкIэхэр адыгабзэ зыми ышIэрэп.Тыркуем адыгэхэм адыгабзэр зышIэрэр лIышъхьэр ары анахьэу. Илъэс 30 фэдизкIэ ахэр щымыIэжьхэ хъумэ бзэри щыIэщтэп. Арышъ, къэсшыпыгъэхэр лъэпIэ дэд. Адыгэхэр нахьыбэу тыркухэм ахэтIкIухьагъэх. Ау хабзэр ашIэ, шхыныгъохэр аупщэрыхьых, адыгэ къашъокIэ къэшъох. Уагъо пэпчъ мынахь макIэмэ адыгэ ныпыр яунэмэ апылъагъ.
Дюздже Апшъэрэ еджапIэм адыгабзэмкIэ икъутамэ Адыгеим щыщ кIэлэегъаджэхэр щэлажьэх. Ахэм аIукIагъэп Алеко, сыда пIомэ гъэмафэм яхэку кIожьыгъэхэу щытыгъ. Мыщ Мыекъуапэ щыщ бзэшIэныгъэлэжьхэм Тыркум щыIэ адыгэ ныбжьыкIэ 20м ныдэлъфыбзэр арагъашIэ. Квахадзе Алеко зыдэщыIагъэ къуаджэхэм ащыщ къуаджэу ХьакIэмыжъхьаблэ. Ащ адыгэ культурым иГупчэу щыIэм къыхиубытэрэ музеим адыгэ псэукIэм, тарихъым фэгъэхьыгъэ Iэмэ-псымэхэр, пхъэчыкIхэр, пщынэр чIэлъых, къеIуатэ хъурцэ шIэныгъэлэжьым. Дюзджэм адыгэ куп зэхэщагъэ щэлажьэ. Ащ щыпсэурэ адыгэхэм натраф алэжьы, былымхэр агъэхъух, мэкъу-мэщ IофшIэнхэр ары ашIэхэрэр, еIо Алеко. Зы шапсыгъэ къуаджэхэм ащыщым щыпсэурэ адыгэм къыдигъэкIыгъэ «Пэсэрэ адыгэ гущыIэхэр» зыфиIорэ тхылъри къызIэкIигъэхьагъ.
Хъурцэ шIэныгъэлэжьэу Квахадзе Алеко Тыркум щыIэ адыгэ къуаджэхэм къащиугъоигъэр зэкIэ зызэфихьысыжьы нэуж ахэмкIэ тхыгъэхэр, тхылъхэр къыдигъэкIыныр ипшъэрылъ.
Фитыныгъэ радио, Щэрджэс Ларис, Тбылыс
