Адыгэ хэкум иэкологие лъэныкъо уинаIэ зытебгъэтын фаехэм ащыщ, сыда пIомэ, ар байдэдэу щыт. ШIэныгъэ-лэжьхэм къызэраIорэмкIэ Адыгэ чIыгум уц зэфэшъхьэфэу къыщхъухэрэр дунаимкIэ анахь байдэд. Ащ мин 6000 нахьыбэ зэфэшъхьэф уцхэр къыщэхъух. Джащ фэдэу хэкум ит мэзхэр анахь дахэхэм ащыщ. Ащ нэмыкIэ, псыхъоу ащ щыкIэхэрэр дунаимкIэ анахь къабзэхэм ащыщ.
Адыгэ хэкур хэгъэгу шъхьэфитэу зыщытым Адыгэхэм экологие лъэныкъом лъэщэу инаIэ тырагъэтыщтыгъэ. Адыгэ хабзэм ыкIи Адыгэ тхыдэхэм уахаплъэмэ Адыгэхэр экологием зэрэпылъгъэхэр къагъэлъагъо. Ащ нэмыкIэу, а уахътэм, IэкIыб хэгъэгу ащыщ шIэныгъэ-лэжьэу Адыгэ хэкум къэкIогъагъэхэм ятхыгъэхэм арыт, Адыгэхэр экологием зэрэпылъгъэхэр.
1864-м илъэсым, Адыгэ хэкур Урыс империем зещтэ нэужьым хэкум иэкологие зэхъокIынгъэхэр фэхъухэу ыублагъ. Адыгэ къуаджэ мин пчъагъэ ыкIи Адыгэ мэз мин пчъагъэ зэрагъэстыгъэхэм Адыгэ лъэпкъым тхьэмыIагъо ин къыфихьыгъ ыкIи экологие лъэныкъомкIи иягъэ къигъэкIуагъ. А илъэсым къыкIэлъыкIорэ илъэсхэми хэкум ис Урыс дзэр ыкIи цIыфэу къырагъэтIысхьагъэхэм мэзхэр раупчIыщтыгъэх, псыхъохэм шIойхэр хадзэщтыгъэ ыкIи къыземыкIут чIыпIэхэм къуаджэхэр, къалэхэр агъэуцущтыгъэ.
1918-м илъэсым Коминистхэм хэгъэгур заубытым экологие лъэныкъор нахьышIоу хъугъэп, нахь дэйеу хъоу ыублагъ. Хэкум къалэу рашIахьэхэрэр нахьыбэу хъугъэ ыкIи ахэр экологие лъэныкъор къыдамылъытэу ашIыгъэх. Тэрэзэу амыгъэпсэу псыгъэуцупIэ бэ ашIыгъэр. Ахэм ащыщ Краснодар псыгъэуцупIэу ашIыгъэр. Ащ Адыгэ къуаджэ 14-м ащыпсэурэ цIыфхэр дагъэкIыхи, къуаджэхэр псым чIагъэбыгъэх. Мы псыгъэуцупIэм шъолъырым ичIыопс зэблихъугъ ыкIи чIыгур дэйдэу хъугъэ.
1990-рэ илъэсым Совет хэгъэгур зэхэтакъуи Урысие-Федерацие къэхъугъ. Мыр къызэхъум щегъэжьагъэу непэ нас Адыгэ хэкум иэколигие нахь дэйеу хъуоу макIо. Ипэм технологиеу щыIагъэр нахь макIэщтыгъэ. Ащ къыхэкIэу хэкум иэкологие аукъоныр нахь макIэщтыгъэ ау непэ технологиеу щыIэр къызыфагъэфедэу хэкур зэхыраупчIатэ. Хэкум чIыпIэ бэдэд итыр, мэзхэр, псыхъохэр щагъэкIодыгъэу. Ахэм ащыщ Шъачэ къалэр ыкIи ащ ишъолъыр. Ащ 2014-рэ илъэсым олимпиадэу щагъэпсырэм экологием лъэщэу иягъэ къыригъэкIыщт.
Адыгэ хэкум иэкологие къэухъумэгъэным дэлажьэу организацие заулэ щыI. Ахэм Адыгэ организацие зи ахэтэ. Мы Iофым нахь лъэщэу дэлажьэу щыIэр Темыр Кавказым иэкологие Вахта зыфаIорэр ары. Ахэр мы Iофым егъэгумэкIэх ыкIи емыблэжьхэу дэлажьэх. Урысие Федерацием ихьыкумэт е республикэхэм яхьыкумтхэм лъэщэу алъэплъэх, япэтхэхьых, судым даохэр чIалхьэх ыкIи митингхэр ашIы хэкум иэкологие къаухъумэным пае.
Адыгэ хэкум Адыгэ милионрагъоу щыпсэухэрэм ыкIи хэхэсым милион заулэу щыпсэухэм Адыгэ хэкум иэкологие къэухъумэгъэным зыгорэ ашIэнэу къатефэрэба? Джэуапыр хэти ешIэ, къатефэ ыкIи пшъэрылъ ателъ. Iоф мыублэм блэ хэс аIо. ЕгъэжъапIэр къин хъуныр ит ау ар неущ хэмытэу непэ егъэжьэгъэнэу щыт. Экологие организациехэр зэрэлажьэхэрэм атепхыни, афэд къабзэу улэжьэщт. Апэу Адыгэ хэкум иэкологие епхыгъэ информацие пстэури уугъоищт. Ащ проблемэ пылъхэр дэгъоу зэбгъэшIэщт ытIанэ Iофым уфежьэщт. Апэу а информациеу уугъойгъэхэр цIыфхэм алъынэIэсынэу интернетыр угъэфедэщт (блог, сайт, соцсетхэр). ЯтIуанэрэ лъэубакъэр, цIыф куп мы Iофым къыхэпщэщт ытIанэ Адыгэ хэкум экологие проблемэ зыпылъ чIыпIэхэр къэпкIохьыни уаплъыщт. А къэкIохьынэу пшIагъэр цIыфхэм алъыбгъэIэсыщт. Ащэнэрэ лъэубакъэр джыри зэ цIыф куп къызхэпщэнэу удэлэжьэщт ыкIи програмэ игъэкIотыгъэ пшIыщт.
