ЖъоныгъуакIэм и 21-м дунаем тет Адыгэ пстэуми Шъыгъо-ШIэжъ мафэу хагъэунэфыкIы.
Адыгэ хэкумкIэ, Адыгэ республикэм, Къэбэртае-Бэлкъар республикэм ыкIи Къэрэщай-Черкес республикэм, мы мафэр официалнэу хагъэунэфыкIы. Адыгэ хэкум изэфэшъхьэф шъолъырхэм ыкIи къалэхэм ащыпсэрэ Адыгэхэм, мы мафэр хагъэунэфыкIы. Ахэр: Хы-Iушъо щапсыгъэр, къалэу Шъачэ, къалэу ТIуапсэ, къалэу Краснодар, къалэу Армавир, Успинск шъолъырэр, Мэздэгу шъолъырэр ыкIи нэмыкIхэр.
ХэхэсымкIэ, Тыркуем, Сирием, Иорданием, Германием, Америкэм, Израилым, Голандием, Белгием, Францэм, Урысием ыкIи нэмыкI хэгъэгухэм ащыпсэурэ Адыгэ пстэуми мы мафэр хагъэунэфыкIы ыкIи мы хэгъэгухэм я къалэ шъхьэIхэм щыIэ Урыс посолствохэм, консолхэм я пашъхьэ митингхэр къыщырагъэкIокIы.
Шъыгъо-ШIэжь мафэр Адыгэхэм хагъэунэфыкIыным сэбэп фэхъугъэр Урыс империем Адыгэхэм илъэсышъэ заоу къаришIэлIагъэр ыкIи лъэпкъ гъэкIодэу къаришIагъэр ары.
Историем пылъхэм къызэратхырэмкIэ, ипэкIэ Адыгэ хэкум Адыгэ милион 2 фэдиз щыпсэущтыгъэ. Урыс империем I864 илъэсым Адыгэ хэкур зещтэ нэужьым, илъэс заулэкIэ Адыгэу хэкум къинэжьыгъагъэр мин 100-м нахь макI.
Адыгэхэм къиныгъоу къакIугъэр тIу уугощын плъэкIыщт:
Апэрэр, Урыс-Адыгэ заор ары, I763 илъэсым щегъэжьагъэу I864 илъэс нэс. Мы илъэсхэм ыкIи илъэс мин пчъагъэ блъэкIыгъэхэм Адыгэ Хэкур хэгъэгу шъхьэфитэу щытыгъ. Мы заор нэмыкI заоу дунаем къыщекIокIыгъэхэм афэдагъэп, сыда пIомэ, джыри заор къымыжьагъэу Урыс империем план ыгъэхьэзырыгъагъ Адыгэ хэгъэгур ыщтэни, ащ Адыгэ цIыфэу исхэр ыукIынхэр е рифыныхэр. А планым тетэу Урысхэр Адыгэхэм къазэуагъэ.
Илъэсишъэм икIоцI Урыс дзэм чIыгу ыщтмэ къэс, Адыгэу ащ щыпсэухэрэр ыукIыщтыгъэх е ифыщтыгъэх адрэ чIыгоу джыри Адыгэхэм аIыгъэщтгъэхэм. Джащ фэдэу заор илъэс 101 къекIокIыгъ I864 илъэс нэс.
АтIуанэрэр, 1864 илъэсым щегъэжьагъэу 1917 илъэс нэс. I864 илъэсым Урыс империем Адыгэ хэкур зещтэм Адыгэ хэгъэгур шъхьэфитыжьыгъэп. Мы илъэсым Урысыем чIыгу ыщтагъэ пстэуми Адыгэ мин шъэ пчъагъэ щаукIыгъ ыкIи Адыгэ мин шъэ пчъагъэ хы Iушъом рафылIэхи Осман империем афыгъэх. Адыгэхэр къохьхэм рагъэзыхьэхэри хым тетхэу Тыркуем афыщтыгъэх. Мы гъогум мин пчъагъэ хэкIодагъ, Осман империемкIи Адыгэхэр зыщагъэтIысыгъэ чIыпIэхэм мин пчъагъэ щылIагъ. Джа шIыкIэм тетэу милион 2 хъурэ Адыгэ лъэпкъым щыщэу Адыгэ хэкум Адыгэу къинэжьыгъагъэр мин 100 нахь макI. А макIэу къинагъэхэри агъэкIодынэу Урысыер пылъыгъ 1917 илъэс нэс. Урысием заоу Адыгэхэм къаришIэлIагъэм ыкIи лъэпкъ гъэкIодэу къаришIагъэм ехьылIагъэу джыри Iофыбэ дэшIэгъэн фаеу щыт, ар тапэкIэ Адыгэхэм зэрагъэцэкIэщтым щэч хэлъэп.
Адыгэ Лъэпкъыр ЩыIагъ ЩыI ЩыIэщт
Урыс империем Адыгэхэр ыгъэкIодыным пае бзэджагъэ, Iэягъэ бэ зэрихьагъэр, ау ащ Адыгэхэр ыгъэкIодын ылъэкIыгъэп. Непэ Адыгэхэр я чIыгужъ тесых, зэрэдунеу щэпсэух, я хэкуи я хабзи я бзи къаухъумэ ыкIи илъэс къэс жъоныгъуакIэм и 21-м Адыгэ хэкум ишъхьэфитыныгъэрэ, Адыгэ лъэпкъым и хабзэрэ къаухъумэным ипсэ фэзгъэтIылъгъэхэм, Адыгэ лъэпкъым лъэпкъ гъэкIодэу къырашIагъэм Адыгэ цIыф пстэоу хэкIодагъэхэм афэшъыгъох ыкIи афэлъаIох зыщыкIуагъэхэм тхьэм гупсэфэу щишIынхэу.