Урыс-Адыгэ заом фэгъэхьыгъэ Iэнэ-хъурае Мыекъуапэ щыкIуагъ


Республикэ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» зэхи­щэ­гъэ Iэнэ хъураер редакциер зычIэт унэм ты­гъуасэ щыкIуагъ. ШIэныгъэлэжьхэр, тха­кIо­хэр, общественнэ Iофыгъохэр зезыхьэхэрэр, журналистхэр зэхахьэу зыхэлэжьагъэхэр Кавказ заор заухыгъэр илъэси 151-рэ зэрэ­хъурэм фэгъэхьыгъ.

«Адыгэ макъэм» иредактор шъхьаIэ игуадзэу, Урысыем итха­кIохэм я Союз хэтэу, Адыгеим изаслуженнэ журналистэу Хъурмэ Хъусенэ Iэнэ хъураер зэрищагъ. Ипэублэ гущыIэ ащ зэрэщыхигъэ­унэ­фыкIыгъэу, Кавказ заом адыгэ­мэ гууз-лыузэу хахыгъэр тарихъым хэкIуакIэрэп. Лъэпкъ шIэжьым зыкъегъэIэтыгъэным-
кIэ цIыфхэр зэпэтымыгъэуцухэу щыIэныгъэм нахьышIоу хэ­гъэ­гъозэгъэнхэ фае.

Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу КIэрэщэ Тембот ыцIэкIэ щытым ипащэу, филологие шIэ­ныгъэхэмкIэ докторэу Бырсыр Батырбый зэхахьэм заулэрэ къыщыгущыIэныр къызы­хэ­кIы­гъэм укъыпкъырыкIымэ, шъыпкъэныгъэ зыхэлъ зэфэхьы­сыжьхэм нахьыбэрэ зафэдгъэ­зэн фае. Б. Бырсырым зэри­лъы­тэрэмкIэ, Кавказ заор къы­зежьагъэр ыкIи заухыгъэр къэ­плъытэнхэ зыхъукIэ Къэбэртэе-Бэлъкъарым щыкIогъэ зэо хьылъэхэм ягугъу пшIын фае. Заор къызежьэм адыгэмэ куль­турэшхо яIэу щытыгъ, ­хэгъэгу шъхьаф хъунхэмкIэ амалышIу­хэр яIагъэх. Кавказ заом ыпэ­кIэ адыгэу тичIыгу исыгъэр нэбгырэ миллиони 3,5-рэ. Къэбэртэе шъолъырым ащ фэдиз щыпсэущтыгъэу къалъытэ.

Заом хэкIодагъэр зыфэ­дизыр къэтлъытэзэ, Тыркуем егъэзыгъэкIэ кIожьыгъэхэм япчъагъи тынэсы. Ахэр миллионым къехъух, ау зыфэдизыр хэушъхьафыкIыгъэу бэрэ къатхырэп. Бырсыр Батырбый, тхакIоу Цуекъо Юныс, нэ­­мыкIхэм зэрэхагъэунэфы­кIыгъэу, хы ШIуцIэ Iушъом, хыр зэпачызэ къухьэхэр нэпкъым нэмысыхэу хэкIодагъэхэм, Тыркуем рэхьат щамыгъотэу дунаир зыхъожьыгъэхэм япчъагъэ макIэп. Арэу щытми, шъы­гъом­рэ шIэжьымрэ татегущыIэ зыхъукIэ, непэ шIэжьым нахь зыкъедгъэIэтын фае.

Тыркуем къикIыжьыгъэ общественнэ IофышIэу Мэщ­фэшIу Нэдждэт къызэриIуагъэу, непэ тарихъыр дэгъоу зэмы­гъашIэу неущрэ мафэм узэ­рэфэкIощтыр къыхэхыгъошIоп. Лъэпкъым зиугъоижьынымкIэ амалэу щыIэхэм нахьышIоу защыдгъэгъозэн фаеу ащ елъытэ. Гу зышIыгъэу итарихъ чIыгу къэзыгъэзэжьырэм IэпыIэгъу уфэхъуным имэхьанэ Н. Мэщ­фэшIум къыхигъэщыгъ.

Шъыгъомрэ шIэжьымрэ язэ­гъэпшэнхэм археолог цIэрыIоу Тэу Аслъан къатегущыIагъ. Егъэджэн тхылъэу Краснодар краим икIэлэеджакIохэм апае къыдагъэкIыхэрэм ащыщхэм та­рихъыр, адыгэмэ яшэн-ха­бзэхэр тэрэзэу къырамыIотыкIэу, сурэт­хэр шъыпкъэм пэчыжьэ­хэу къыхэкIых.

Тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Пэнэшъу Аскэр Кавказ заом ехьылIэгъэ тхыгъэм, нэ­мыкIхэм IупкIэу къатегущыIагъ. Ащ иеплъыкIэхэм яхьылIагъэу нэмыкI зэIукIэгъухэр зэхэщэ­гъэнхэ фаеу тэлъытэ. КIэлэ­егъаджэхэм яшIэныгъэ зыщыхагъэхъорэ институтым иIо­фышIэу, «Адыгэ макъэм» иныб­джэгъушIоу Хьаудэкъо Шы­хьа­мызэ ошъопщэ пщэс шIу­цIэхэр «зэбгыриутыхэзэ» зэгъэпшэн гъэшIэгъонхэр къышIыгъэх. Адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ къы­дагъэкIыгъэ тхылъхэм ар къа­тегущыIагъ. IэкIыб ­хэгъэгу къи­кIыжьыгъэхэм, Тыркуем е нэ­мыкI хэгъэгу ис тилъэпкъэ­гъухэм тхылъхэр афагъэхьых. АщкIэ титхакIохэм, шIэ­ныгъэ­лэжьхэм Iофыгъуабэ агъэцакIэ.

Общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» итхьаматэ игуа­дзэу Къуижъ Къэплъан, Адыге­им изаслуженнэ журналистхэу Тхьаркъохъо Сафыет, Къэзэнэ Юсыф, Сэхъутэ Нурбый, хэкужъым къэзыгъэзэжьыхэрэр щыIэныгъэм хэгъэгъозэ­гъэнхэм пылъ унэм ипащэу ГъукIэлI Асхьад, Адыгэ Республикэм лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэ­пхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет иотдел ипащэу Пэрэны­къо Фатимэ, нэмыкIхэм къы­зэраIуагъэу, шIэжьым имэхьа­нэ джырэ уахътэ зыкъеIэты. Лъэпкъыр итэкъухьагъэу мэ­псэу. Сирием ис адыгэхэри аужырэ илъэсхэм зэо-банэм хэтых, IэкIыб хэгъэгухэм псэ­упIэ ащызэрагъэгъотыным пы­лъых. Непэ ахэр итэкъухьагъэ мэхъух, неущ заугъои­жьыныр къяхьылъэкIыщт, сабыйхэм яныдэлъфыбзэ, шэн-хабзэхэр чIанэнхэмкIэ щынагъоу щыт.

«Адыгэ макъэм» иредактор шъхьаIэ иапэрэ гуадзэу МэщлIэкъо Саидэ зэхахьэм хэлажьэрэмэ зэрафэразэр къыIуагъ. Адыгабзэм изэгъэ­шIэнкIэ пэрыохъоу щыIэхэм ягугъу къышIыгъ. «Адыгэ ма­къэм» икIэтхапкIэ зэрэхэхъуа­гъэр, почтэхэм ялажьэкIэ гъэзетыр цIыфхэм гужъуагъэу зэралъыIэсырэр хигъэунэфы­кIыгъэх. Ащ дакIоу, С. Мэщ­лIэ­къом къызэриIуагъэу, нэбгырэ пэпчъ ипшъэрылъхэр дэ­гъоу ыгъэцакIэхэ зыхъукIэ, лъэпкъ шIэжьым нахь IэшIэхэу зыкъедгъэIэтыщт.

Адыгэхэр лъэпкъ лъэшхэм ащыщхэу дунаим щэпсэух. Ятыгъэ фабэ, агукIэ къабзэх. Лъэпкъхэр зэпагъэуцунхэм паеп шIэжьым мэхьэнэ ин зыкIы­ратырэр. Мамыр псэукIэм зы­къырагъэIэты ашIоигъу.

ЕмтIылъ Нурбый.

Сурэтхэр зэхахьэм къыщытырахыгъэх.

Адыгэ Макъ