Адыгабзэр хъытыум (интернет) нахь щыгъэфедагъэмэ нахьышIу хъунэу къыхагъэщы


Дунэе хъытыур джырэ уахътэмкIэ адыгэхэм язэлъыIэсышъуныгъэкIэ анахь амалышIухэм ащыщэу цIыфыбэмэ алъытэ. IэкIыб къэралыгъо 50 нахьыбэм ащыпсэурэ адыгэхэу ныдэлъфыбзэр зэзгъашIэ зышIоигъохэмкIэ, адыгэхэм афэгъэхьыгъэ къэбархэм ащыгъуазэ зышIоигъохэм, зэдэгущыIэнхэу фаехэм апае хъытыум иамалхэр бэмэ къызфагъэфедэ. 

Ау адыгабэмэ къызэрэхагъэщрэмкIэ, хъытыу нэкIубгъохэу адыгэмэ афэгъэхьыгъэхэр макIэх, икъу фэдизхэп. Адыгабзэм изэгъэшIэн нахь амалышIу хъуным тегъэпсыхьагъэу бэмышIэу фэгъэзэныгъэ хъытыум къихьагъ зэлъашIэрэ амалэу гугл-зэдзэджакIо зыцIэм илъ бзэхэм адыгабзэри хагъэхьанымкIэ. 

Фэгъэзэныгъэм зэритымкIэ, Темыр Кавказыбзэмэ ащыщ адыгабзэм рыгущыIэхэрэм зэрахэкIрэм къыхэкIэу ащ кIодыжьын щынагъор къышъхьащыуцуагъ. 

Ыужрэ илъэситIум гугл-зэдзэджакIом хэхьагъэх Гурыт Азием, Африкым ижъкIэ ащыпсэурэ лъэпкъхэм абзэхэр. Фэгъэзэныгъэм икIэщакIохэм зэралъытэрэмкIэ, адыгабзэр ащкIэ нахь зэгъэшIэгъошIу хъущт. 

Фитыныгъэ Радиом игущыIэгъугъэ Бгъанэ Алий ежь ышъхьэкIи адыгэ сайтхэм адэлажьэу къыхегъэщы. Анахьэу адыгабзэкIэ хъытыум щытхэу еIо. Гукъаоу бэдауш лэжьакIом къеIо адыгэ хъытыу нэкIубгъохэу джырэкIэ щыIэр зэрэмакIэр. 

АдыгабзэкIэ къэгущыIэу е къыкъэлъагъоу хъытыумкIэ къигущыIыкIхэрэ радиорэ телеканалрэ джырэкIэ зэрэщыIэнхэ фаехэм имэхьанэшхо Алий къычIегъэтхъы. 

Мыхэр бгъэпсыщтмэ Iэмэ-псымэ амалыби техьащтэп, мылку зытефэщтыр ащ щылэжьэщтхэмрэ лэжьапкIэхэмрэ ары нахь, еIо ащ. Адыгеим къыщдэкIрэ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» ыкIи Къэбэртэе-Бэлъкъарым игъэзетэу «Адыгэ псалъ» зыфиIорэмрэ къыхаутхэрэр арых ныIэп хъытыум къырагъахьэхэрэр. 

Бгъанэ Алий къызэриIуагъэмкIэ, адыгэхэм бэ къащыкIэрэр интернетым имызакъоуи. 

Бгъанэ: АдыгэхэмкIэ тытхьамыкIэу, е тымакIэу тыщытэп. Iофыр зэпхыгъэр зыгорэ тшIэным тыфэен зэрэфаер ары. Адыгабзэр къэтыухъумэным тыфэе дэдэмэ ахъщэри амалри къэдгъотыщт. 

Фитыныгъэ Радио: Адыгабзэр зэгъэшIэгъэнымкIэ джырэкIэ щыIэ хъытыу нэкIубгъохэмкIэ сыд къепIолIэн плъэкIыщтыр? 

Бгъанэ: Адыгабзэр зэзгъэшIэнэу фаехэм апае зыгорэхэр интернетым къырагъэуцуагъэх. Ахэр нахь лъэшы пшIыхэмэ дэгъу. 

Фитыныгъэ Радиом игущыIэгъугъэ Тыркуем щыщ Жъыкъо Щамил адыгабзэмкIэ тхэн-еджэныр илъэсищкIэ хъытыумкIэ зэригъэшIагъэу къеIуатэ. АдыгабзэмкIэ ащ къыщигъотыгъэ тхыгъэхэр, усэхэр, чIыгужъым щыпсэурэ адыгэхэм ядэгущыIэныгъэ лъэшэу ныдэлъфыбзэу IэкIэлъыгъэм иупсыхьанкIэ IэпыIэгъушхо къыфэхъугъэу Щамил къыхегъэщы. Адыгабзэр янэ-ятэхэм рагъэшIагъ. ДжырэкIэ компьютер зэхэгъэуцуагъэхэр Щамил егъэпсых. Адыгабзэм идиалект зэфэшъхьафхэм мэкъэ зэтекIэу яIэхэм афэгъэхьыгъэ компьютер зэхэгъэуцогъэ 12 ыгъэпсыгъ. 

Жъыкъо: Интернетым къизгъотэгъэ усэхэмкIэ, тхыгъэхэмкIэ адыгабзэмкIэ тхэныр, еджэныр зэзгъэшIагъэ. Сиблагъэхэр къэзгъотыжьынхэм пае ныдэлъфыбзэр зэзгъэшIагъэ. 

Фитыныгъэ Радио: Адыгэхэм афэгъэхьыгъэ хъытыу нэкIубгъохэр икъу фэдизхэу щыIэха? 

Жъыкъо: Хьау, икъу фэдизэу адыгабзэкIэ сайтхэр щыIэхэп. Ахэр нахьыбэ тшIын фай тыбзэ, титарихъ, тищыIэныгъэ фэгъэхьыгъэхэу. Тилэжьыгъэхэр нахьыбэу хъытыум идгъэхьан фае. 

Фитыныгъэ Радио: Гугл – зэдзэкIакIоу бзэ зэфэшъхьафыбэхэр зыгъэфедэрэм адыгабзэри хэгъэхьаным иIофкIэ сыда уиеплъыкIэр? 

Жъыкъо: Ащ адыгабзэр илъын фай. Мафэ къэс ащ цIыф миллион 200 фэдиз ехьэ. Адыгабзэр гугл-зэдзэджакIом илъы хъумэ бзэм пае, ныдэлъфыбзэм дэлажьэхэрэм пае шIу дэдэ хъущт. НэмыкI интернет нэкIубгъохэми арылъыщтыгъэмэ дэгъугъэ. 

Фитыныгъэ Радиом игущыIэгъугъэ адыгэхэм къызэрэхагъэщрэмкIэ, адыгабзэм икъэгъэнэжьын, илъыгъэкIотэн, изэгъэшIэн, иушэтын зыфэпIощтхэмкIэ ныдэлъфыбзэр бгъу зэфэшъхьафхэмкIэ интернетым нахьыбэу къыщыгъэфедэгъагъэмэ нахь ишIуагъэ къакIощтыгъэ. 

Фитыныгъэ Радио, Щэрджэс Ларис