Бэдзэогъум и 9-м Адыгэ лъэпкъым илIыхъужьэу Шэрэлlыкъо Къызбэч тыгъужъ икъо (Тыгъужъыкъо) исаугъэт шIыгъэным ипроект Адыгэ республикэм илъэпкъ музейеу Мыекъуапэ дэтым къыщагъэлъэгъуагъ.
Саугъэтым игъэуцун зыригъэжьагъэмэ ащыщ Адыгэ республикэ иминистыр къультурэ щытыгъэу Чъэмшъо Гъази. Ащ къызэриIуагъэмкIэ мы проектыр илъэс ипэкIэ рагъэжьэгъ, непэ ар шIыгъэным пае тхьапэ ищыкIагъэ пстэури хьазырх.
Саугъэтым метыр 3 илъэгэщт, метыр 4 ишъомбгъощт. Ар Адыгэ республикэ ит къуаджэу Афэпсыпэ щагъэуцущт.
ЩэрэлIыкъ Къызбэч Адыгэ хэкум икъуапэу Щапсыгъэ ит къуаджэу Нашъхьэ 1777 илъэсым къыщыхъугъ. Адыгэ хэкум иасльанкIэ еджэщтыгъэх лIыхъужьыныгъэу зэрихьагъэм пае. Къызбэч иуахътэ Урыс пачэхьым идзэ Адыгэ хэкум икIоцI къыхьан ылъэкIыгъэп. Къызбэч зао шъэ пчъагъэкIэ Урыс дзэм пэуцуагъ ыкIи нахьыбэмкIэ атекIуагъ. А заохэм ащыщэу Къызбэч Адыгэ зэоэлI мин 4 фэдиз регъусэу Мин 20 хъурэ Урыс дзэр зэхикъутагъ, текIуагъ. Ащ нэмыкIэу заогорэм Къызбэч Адыгэ зэолI 700 ригъусэу 5000 хъурэ Урыс дзэм текIуагъ ыкIи ахэр гъэрыу ыубытгъагъэх. Джащ фэдэу Къызбэч шэIэфэ нэс лIыхъужьыныгъэ зэрихьагъ, текIоныгъэхэр ышIыгъэх. 1840 илъэсым Къызбэч икъуаджэу Нашъхьэ дунаем щехыжьыгъ.
ЩэрэлIыкъ Къызбэч тыгъужъ икъо
Британием щыщ тхакIоу Джемс Бел Адыгэ хэкум 1837-1839 илъэсхэм щыпсэугъагъ. Ащ мы сурэтыр ышIыгъагъ.