Урысые Федерацием и УIэшыгъэ КIуачIэхэм я Гупчэ музееу Москва дэтым чъэпыогъум и 14-м къэгъэлъэгъонэу «Адыгэхэр: шыух, дзэкIолIых...» зыцIэр къыщызэIуахыгъ.
Къэгъэлъэгъоныр зыгъэхьазырыгъэхэр Адыгеим ыкIи Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм я Лъэпкъ музейхэм яIофышIэхэр арых. Мыр ыпэкIэ Мыекъуапэрэ Налщыкрэ къащызэIуахыгъэу щытыгъ. Налщык къыращи, къэгъэлъэгъоныр Москва УIэшыгъэ КIуачIэхэм ямузей къезыщэлIагъэхэм АР-м и Лъэпкъ музей иIофышIэ нэбгыриплI Шэуджэн Налмэс япащэу ахэтыгъэх.
Къэгъэлъэгъоным икъызэIухын Москва дэс тилъэпкъэгъухэр къыщызэрэугъоигъагъэх. УIэшыгъэ КIуачIэхэм я Гупчэ музей идиректорэу Александр Никановым мэфэкI зэхахьэм къызэрэщиIуагъэмкIэ, шъолъыр Лъэпкъ музейхэм яапэрэ зэхэт проектэу мы Iофтхьабзэр хъугъэ. Кавказым бэрэ къызэрэкIорэр, шIу зэрилъэгъурэр, ащ щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм уащыщынэнэу зэрэщымытыр, щысэ зытепхын фэе культурэ лъагэ зэрахэлъыр Александр Никановым къыIуагъ.
Къэгъэлъэгъоным тарихъ пкъыгъоу хэхьагъэхэр тиэрэ къыпэу я 8-рэ лIэшIэгъум щегъэжьагъэу тиэрэ ия 19-рэ лIэшIэгъум нэс къыхеубытэх. Ахэм джы нэбгырэ мин пчъагъэхэр яплъынхэ алъэкIыщт. Адыгэ шыум, адыгэ дзэкIолIым ишъуашэ, иIашэхэр (шхончхэр, сэхэр, къэлатхэр), ишыонэ зэтелъ зыфэдагъэхэр пкъыгъохэм дэгъоу къырагъэлъэгъукIы. Ахэр япчъагъэкIэ 300 мэхъух. «Пкъыгъохэм япроцент 80-р Адыгэ Лъэпкъ музеим ихъарзынэщ щыщых», - хегъэунэфыкIы Шэуджэн Налмэс. Ахэр мэкIаехэм дахэу арагъэкIугъэх. Къэгъэлъэгъоным фыхахыгъэ залыр хъоо-пщау, музеим ия 2-рэ къат тет.
КъБР-м и Лъэпкъ музей идиректорэу Накъэ Феликс адыгэ хъулъфыгъэ шъошэ фыжь щыгъэу зэхахьэм хэлэжьагъ. Адыгэ дзэкIолIым, адыгэ шыум иIэшэ-шъуашэхэр искусствэм ишъошэ анахь лъагэмэ адиштэу зэригъэпсыщтыгъэхэм, а шапхъэхэр зэрэ Кавказ ыкIи зэрэдунаеу зэрэщызэлъашIагъэхэм къатегущыIагъ. КъБР-м ыкIи АР-м я Лъэпкъ музейхэр зэрэзэдэлажьэхэрэм осэ ин афишIыгъ. Фэдэ къэгъэлъэгъонхэм язэхэщэн тапэкIи зэрэдэлэжьэщтхэм игуапэу къыкIигъэтхъыгъ. КъБР-м культурэмкIэ иминистрэ игуадзэ иIэнатIэ зыгъэцэкIэрэ Тау Ритэ гущыIэ зыратым, анахьэу ынаIэ зытыригъэтыгъэр фэдэ къэгъэлъэгъонхэм тарихълэжьхэр къызэрагъэущыхэрэр, ушэтыныкIэхэм зэрафащэхэрэр, зэлъэпкъэгъухэр нахь зэпэблагъэ зэрашIыхэрэр арых. Къэгъэлъэгъоным икъызэIухын къэшъокIо купэу «Черкесия», КъБР-м изаслуженнэ артистэу Бэрэгъун Марьянэ, Москва дэт театрэу «Кураж» зыфиIорэм иартистэу Тыунэ Джэмал хэлэжьагъэх. Къашъохэм, орэдхэм мэфэкIыр къагъэбаигъ.
Тыунэ Джэмал орэд къызеIо нэужым гущыIэгъу тыфэхъугъ. Адыгэ хъулъфыгъэ шъуашэр кIако шIыгъэу непэрэ мафэм диштэу ащ щыгъыгъ. Лъэпкъ шъуашэр игуапэу зэрэзыщилъэрэр, ащ кIуачIэ зэрэхигъуатэрэр къыIуагъ. НыбжьыкIэхэр пIугъэнхэмкIэ ащ ишIогъэшхо къызэрэкIощтым ицыхьэ зэрэтелъыр хигъэунэфыкIыгъ. Шъолъыр ыкIи цивилизацие ушэтынхэмкIэ Гупчэу Москва щылажьэрэм инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Нэшъулъэщэ Наимэ къэгъэлъэгъоным шIэныгъэм ылъэныкъокIэ осэ ин къыфишIыгъ. Пкъыгъоу ащ хахьэхэрэр къызэрэтхыхьагъэхэр, ахэм тишIэныгъэлэжьхэм ямызакъоу, IэкIыб ушэтакIохэм уасэу къафашIыгъэхэр зэрэрырагъэгъусэжьыгъэхэр аужырэ научнэ шапхъэмэ адиштэу ылъытагъ. АР-м и ЛIыкIо гъэIорышIапIэу Москва дэтым культурэмкIэ иотдел ипащэу Къэбэртай Эммэ УIэшыгъэ КIуачIэхэм я Гупчэ музей имызакъоу, КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэ имузей, Къэралыгъо тарихъ музееу Москва дэтхэм адыгэхэм якультурэ, ятарихъ афэгъэхьыгъэ къэгъэлъэгъонхэр аужырэ уахътэм къазэращызэIуахыщтыгъэм лъэпкъым щыщхэмкIэ тызэрыгушхон тлъэкIыщт гъэхъагъэу зэфэхьысыжь къышIыгъ. Ащ къыгъэнафэрэр нэмыкI цIыф лъэпкъхэм ялъытыгъэмэ, адыгэхэм ятарихъ, яшэн-хабзэхэр нахь аушэтыхэмэ ашIоигъоу, нахь ашIогъэшIэгъонэу къазэрахагъэщырэр ары. Лъэпкъ культурэр, тарихъыр мыкIодынхэмкIэ ахэр зишIогъэшхо къэкIощт Iофыгъох. УIэшыгъэ КIуачIэхэм я Гупчэ музей тыгъэгъазэм и 13-м нэс къэгъэлъэгъоныр щыкIощт. Еплъы зышIоигъохэм музеим ипчъэхэр афызэIухыгъэщтых.
Тэу Замир.
Адыгэ Республикэм изаслуженнэ журналист
adygvoice.ru
