Тыркуем къикIыгъэ ныбжьыкIэхэр хэкум нэIуасэу фашIых


Хабзэ зэрэхъугъэу, Тыркуем щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм ясабыйхэр илъэс къэс Адыгеим къэкIох. Мы мафэхэми ахэр тихьакIэх. БлэкIыгъэ илъэсхэм кIэлэеджакIохэр арымэ къакIощтыгъэхэр, джы купым хэтхэр нахь чъэпхъыгъэх, студентхэри Iоф зышIэхэрэри ахэтых. ЗэкIэмкIи ахэр нэбгыри 10 мэхъух.

Тхьамафэм къыкIоцI яхэкужъ щыIэнхэу къэкIогъэ ныбжьы­кIэхэм программэ гъэшIэгъон афызэхагъэуцуагъ. Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмрэ шIэ­ныгъэмрэкIэ и Министерствэ тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, пэшIо­рыгъэшъэу мафэ къэс ахэр зыдащэщтхэр агъэнэфагъ. Адыгэ лъэпкъым итарихъ, икультурэ зыфэдэр къафаIотэщт. Музейхэм, республикэ гъэзетхэм яре­дакциехэм, къушъхьэхэм кIо­щтых нэмыкI чIыпIэ дахэу ти­Iэхэр хьакIэхэм арагъэлъэгъу­щтых. Мыекъуапэ иурамхэм къащакIухьащт, къэлэ паркым, Лениным ыцIэ зыхьырэ гупчэм, защагъэпсэфыщт, ащычэфыщтых. Мафэм яуахътэ гъэшIэгъонэу зэрагъакIорэм фэшъхьафэу пчыхьэрэ ныб­жьыкIэхэм адыгабзэм щагъэ­гъозэнхэм пае егъэджэнхэр апэрэ мафэм къыщегъэжьагъэу афызэхащэх.

ШэкIогъум и 24-м къэсыгъэ ныбжьыкIэхэр АР-м и Лъэпкъ музей ащагъэх. Адыгэхэм якультурэ ыкIи ящыIэкIэ-псэукIэ ижъырэ лъэхъаным зыфэдагъэр къизыIотыкIырэ къэгъэлъэгъонхэм нэIуасэ ахэр афашIыгъэх. Джэрз пасэм илъэхъан, исп унэм фэдэ пкъыгъоу сурэтхэр зытешIыхьагъэхэр ыкIи нэмыкI гъэшIэгъоныбэ музеим иIо­фышIэхэм ныбжьыкIэхэм къарагъэлъэгъугъ. Джащ фэдэу Олимпиадэм имашIо изэIэпыхын епхыгъэ Iофтхьабзэу Мыекъуа­пэ щыкIуагъэм, Шъачэ къыщы­зэIуахыгъэгъэ «Адыгэ Унэм» ащытырахыгъэ сурэтхэр, АР-м и ЛIышъхьэ къырихьакIыгъэ пхъакъор, Олимпиадэм илагъэу машIор зыкIагъэнагъэр зычIэлъ­хэм чIэхьагъэх. НыбжьыкIэхэм ар ашIогъэшIэгъон дэдэ хъугъэ.

Тыркуем къикIыгъэ хьакIэхэр тыгъуасэ Адыгэ Республикэм итхылъеджапIэ рагъэблэгъагъэх. Адыгэ лъэпкъым ехьылIэгъэ тхыгъэу къыдэкIыхэрэр зэкIэ зыщаугъоирэ ыкIи ахэр зыща­Iыгъыхэрэм апэрапшIэу чIэ­хьагъэх. НэмыкI тхылъеджапIэ­хэм ыкIи Интернетым ащымы­гъотыщт къэбархэр мыщ зэрэ­чIэлъхэр араIуагъ. Тхылъ­еджа­пIэм иIо­фышIэхэм ныбжьыкIэ­хэр гу­щыIэгъу афэхъугъэх, зыгъэгу­мэкIырэ упчIэхэр аратыгъэх ыкIи ахэм игъэкIотыгъэ джэуапхэр агъотыжьыгъэх.

Тыркуем къикIыгъэ ныбжьы­кIэхэр адыгэх, ау бзэр зэкIэми аIулъэп. Илъэсищ хъу­гъэу Ады­геим къэкIожьыгъэу, Мыекъо­пэ къэралыгъо технологическэ университетым щеджэрэ Къэхъу Семих ныбжьы­кIэхэр къызэрэ­кIо­щтхэр зешIэм игуапэ хъугъэ, ахэм IэпыIэгъу афэхъунэу ри­хъухьагъ, тыдэ кIуагъэхэми ар ягъус.

КIалэм гущыIэгъу тызыфэ­хъум къытиIуагъ 2011-рэ илъэ­сым псэолъэшI ыкIи инженер сэнэхьат зэригъэгъотынэу Адыгеим къызэрэкIуагъэр. Непэ ар я 3-рэ курсым ис, еджэныр къыухыми ихэкужъ къинэнэу ыгукIэ зэрэфаер къытиIуагъ. Тыркуем къикIыгъэ кIалэхэм Семих нэIуасэ тафишIыгъ, ахэм ащыщхэм гущыIэгъу тафэхъугъ.

Чэмышъо Эргюн илъэс 25-рэ ыныбжь, апшъэрэ еджапIэр къыухыгъэу мэлажьэ. Ящэнэрэу ар Адыгеим къэкIо.

- Непэ Тыркуем тыщэпсэуми, тыадыг, Адыгеир ары тэ тичIыгужъыр, - еIо Эргюн. - Мыщ сыкъызэрэкIощтыр къыс­фэмыгъэсыжьэу сежагъ. Гъэ­шIэгъоныбэ тагъэлъэгъу, къыт­фаIуатэ. Ахэм видео, сурэт­хэр атесэхых, сыкIожьымэ ся­нэ-сятэхэм, синыбджэгъухэм яз­гъэлъэгъущтых. Адыгабзэр нахь дэгъоу зэзгъэшIэнэу сыфай, ащкIэ пчыхьэ егъэджэнхэр зэрэтфызэхащэрэмкIэ сэгушIо. Адыгэхэр зыщыпсэурэ чIыгум сэри сыкъэкIожьынэу сыфай.

Апшъэрэ еджапIэр къыухы­гъэу полицием Iоф щешIэ Къэбжь Эмрэ. Адыгеир ыгу зэрэрихьырэр, ящэнэрэу къызэ­рэкIорэр къытиIуагъ. Зэгуры­Iоныгъэ азыфагу илъэу адыгэ­хэр зыщыпсэурэ чIыгум ыгукIэ къэкIожьынэу зэрэфаер къыхегъэщы. Ащ пае Тыркуем щызэхащэгъэ курсхэм макIо, урысыбзэ зэрегъашIэ.

- Непэ тхылъеджапIэу ты­къыздэкIуагъэр зэкIэми тшIо­гъэшIэгъон хъугъэ, - еIо Эмрэ. - Адыгэ лъэпкъым тарихъэу пылъыр мыщ дэгъоу щызэб­гъэшIэн плъэкIыщт. Кавказ заор къемыжьэзэ адыгэхэр зэрэпсэущтыгъэхэр тшIогъэ­шIэгъон, заом фэгъэхьыгъэ къэбарэу тшIэрэми хэдгъэхъо­нэу тыфай. Джащ фэдэу ижъыкIэ агъэфедэщтыгъэ Iэмэ-псымэхэр, щы­гъынэу ащыгъыгъэхэр тыгъуа­сэ Лъэпкъ музеим къыщытагъэ­лъэгъугъэх. Лъэпкъ гъомы­лап­хъэхэр тагъэшхых. КъэкIорэ илъэсми сыкъэкIонэу сыфай.

Тыркуем къикIыгъэ хьакIэхэр шэкIогъум и 30-м гъогу техьа­жьыщтых. Ялъэпкъэгъухэр зы­щыпсэурэ Адыгеим щалъэгъу­гъэри щызэхахыгъэри шIукIэ агу къинэщтых.

Адыгэ Макъ