2019-м IэкIыб къэралыгъохэм ащыщ нэбгрэ мин 18 Адыгэ Республикэм къи­хьагъэх


СтатистикэмкIэ Федеральнэ къулыкъум Краснодар краимкIэ ыкIи Адыгэ РеспубликэмкIэ и ГъэIорышIапIэ къызэритыгъэмкIэ, 2019-рэ илъэсым тыгъэгъазэм и 1-м ехъулIэу Адыгэ Республикэм щыпсэухэрэм япчъагъэ нэбгырэ 462655-рэ хъущтыгъэ ыкIи илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу а пчъагъэм нэбгырэ 7921-рэ къыхэхъуагъ.

Ащ лъапсэ фэхъугъэр ти­къэралыгъо цIыфэу къихьагъэм ипчъагъэ зэрэхэхъуагъэр ары, 2019-рэ илъэсым тыгъэгъазэм и 1-м ехъулIэу нэмыкI къэралыгъохэм къарыкIхи нэбгырэ 9291-рэ Адыгеим къэкIуагъэх.

АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ кощын IофхэмкIэ и ГъэIорышIапIэ итхьаматэ игуадзэу Шэуджэн Руслъан къызэриIуагъэмкIэ,2019-рэ илъэ­сым IэкIыб къэралыгъохэм къарыкIыгъэхэу ыкIи гражданствэ зимыIэхэу Адыгеим къи­хьагъэхэм япчъагъэ мин 18-м шIокIы. БлэкIыгъэ илъэсым егъэпшагъэмэ, а пчъагъэр процент 17,8-кIэ нахьыб. СНГ-м хахьэхэрэ къэралыгъохэм яцIыфхэр нахьыбэу къыздикIыгъэхэр Узбекистан (нэбгырэ 3798-рэ), Туркменистан (нэбгырэ 2912-рэ), Таджикистан (1649-рэ) Украинэр (1479-рэ), Армениер (1509-рэ) ыкIи Азербай­джан (1253-рэ).

Мыхэм янахьыбэр тиреспуб­ликэ IофшIапIэкIэ къэкIуагъэх. Адыгеим Iоф щашIэн алъэкIынэу ахэм Iизын зыпылъ тхылъхэр аратых. Хэбзэгъэуцугъэм фэ­хъу­­гъэхэ зэхъокIыныгъэхэм къадыхэлъытагъэу 2019-рэ илъэ­сым IэкIыбым къикIыгъэхэу ыкIи гражданствэ зимыIэхэу Адыгеим къэкIуагъэхэм патент 3127-рэ, Iоф щызышIэщтхэм патент 62-рэ афагъэ­псыгъэх. Патентыр нахьыбэу зэратыгъэ­хэр Узбекистан, Та­джикистан, Азербайджан къарыкIыгъэхэр арых.

— 2018-рэ илъэсым егъэп­шагъэмэ, гъэрекIо процент 24-кIэ нахь макIэу къегъэблэгъэ тхылъыр, проценти 10,5-кIэ нахьыбэу визэр афэтшIыгъэх. Мыщ фэдэ тхылъхэр зэттыгъэ­хэм ыужыкIэ хабзэр амыукъо­нэу, бзэджэшIагъэхэр зэрамыхьанхэу талъэплъэ. Кощыным ылъэныкъокIэ хэбзэгъэуцугъэр зыукъуа­гъэхэр къыхэгъэщыгъэн­хэм ыкIи ахэр дэгъэзыжьыгъэн­хэм афэшI ГъэIорышIапIэм оперативнэ-пэшIорыгъэшъ Iоф­тхьабзэхэу «Мигрант», «Патент» «Адрес», «Нелегал» зыфиIохэрэр респуб­ликэм щызэхещэх, — къыIуагъ Шэуджэн Руслъан.

2013-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу IэкIыбым къикIыгъэхэу урысые гражданствэ зыштэнхэу фаехэм япчъагъэ къеIыхырэп. ГущыIэм пае, 2019-рэ илъэсым IэкIыбым къикIыгъэ нэбгырэ 1453-мэ гражданствэ афагъэ­псыгъ, блэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ егъэпшагъэмэ, мы пчъагъэр проценти 172-кIэ на­хьыб. Джащ фэдэу урысыбзэр ашIэу заявление къэзытыгъэхэм япчъагъэ процент 48,1-кIэ на­хьыбэ хъугъэ.

УФ-м игражданствэ нахьыбэу зыгъэпсыгъэхэр Украинэм (нэбгырэ 983-рэ), Армением (102-рэ), Сирием (91-рэ), Казахстан (40) къарыкIыгъэхэр арых. Джащ фэдэу «Вид на жительство» къыдэзыхыгъэхэм япчъагъэ про­центи 9,5-кIэ, охътэ гъэнэфа­гъэкIэ Урысыем щыпсэунхэмкIэ Iизын къызэратыгъэхэр процент 21-кIэ нахьыбэ хъугъэх.

Шэуджэн Руслъан къызэриIуа­гъэмкIэ, 2019-рэ илъэсым тыгъэ­гъазэм и 31-м ехъулIэу IэкIыб къэралыгъохэм къарыкIыгъэхэр ыкIи гражданствэ зимыIэхэр охътэ гъэнэфагъэкIэ Адыгеим щыпсэунхэмкIэ квотэ 600 фэдиз аратыгъ. Ащ ишIуагъэкIэ квотэ фаехэу къыкIэлъэ­Iугъэхэ нэбгырэ 461-мэ ятхылъхэр афагъэ­псыгъэх.

— Кощыным ылъэныкъокIэ хабзэр амыукъонымкIэ, ащ фэдэхэр къыхэгъэщыгъэнхэмкIэ ыкIи хэбзэукъоныгъэхэр дэгъэзыжьыгъэнхэмкIэ ГъэIорышIапIэм оперативнэ-пэшIорыгъэшъ Iофтхьэбзэ 30 фэдиз Адыгэ Республикэм щызэхищагъ. Ахэм яшIуагъэкIэ административнэ хэбзэукъоныгъэ 3092-рэ къыхэдгъэщыгъ. БлэкIыгъэ илъэ­сым мыщ фэдэ иуахътэ егъэ­пшагъэмэ, мы пчъагъэр процент 16,9-кIэ нахьыб. НахьыбэрэмкIэ хэукъоныгъэу къыхэдгъэщы­хэ­рэм ащыщ IэкIыб хэгъэгухэм къарыкIыгъэхэм регистрациер аухыгъэу хэгъэгум зэрэщыпсэухэрэр, патентыр амыгъэпсыгъэу къэралыгъом зэрисхэр. Ащ фэдэу къыхэдгъэщыгъэхэм тазырхэр атетэлъхьэх ыкIи хэгъэ­гум исынхэ фимытхэу итэгъэ­кIыжьых. Урысые Федерацием къихьанхэм шапхъэу пылъхэр зэраукъуагъэхэм къыхэкIэу нэбгырэ 1132-мэ административнэ протоколхэр афэттхыгъэх. IофшIэнымкIэ шапхъэу щыIэхэр аукъуагъэхэу нэбгырэ 407-мэ административнэ пшъэдэкIыжь ядгъэхьыгъ. IэкIыбым къикIыгъэ­хэ нэбгыри 144-рэ ашъхьэ фи­мытхэу республикэм идгъэ­кIыжьыгъэх. Кощыным пылъ хэбзэгъэуцугъэр зыукъогъэхэ иностранцэ нэбгырэ 43-р Урысыем къихьанхэ фимытхэу гъо­гур афызэфэтшIыгъ. Джащ фэдэу хэбзэукъоныгъэр зыукъо­гъэхэ нэбгырэ 98-мэ уголовнэ Iоф къафызэIуахыгъ, — къы­Iуагъ Р. Шэуджэным.

2019-рэ илъэсым гъэтхапэм и 12-м АР-м иминистрэхэм я Кабинет иунашъокIэ къэралыгъо программэу «По оказанию содействия добровольного переселения соотечественников, проживающих за рубежом» зыфиIоу 2019 — 2021-рэ илъэс­хэм ателъытагъэр аштагъ. Мы программэм хэлэжьэнхэу фаехэу IэкIыбым щыпсэухэрэ ти­лъэп­къэгъу нэбгыри 6-мэ заявление къатыгъ, нэбгыритIумэ яунагъо­хэр ягъусэх. Къэралыгъо программэм хэлэжьэнхэ алъэ­кIынэу зэкIэми Iизын аратыгъ.

— Патентым къыкIэкIогъэ ахъщэу сомэ миллион 81-м ехъу АР-м ибюджет идгъэхьагъ, — еIо Руслъан. — Адыгеим рэхьатныгъэ зэрилъым пае цIыфэу къихьэрэр бэдэд. Iоф­шIапIэ къязытыщтхэр къызэряжэхэрэм къыхэкIэу, илъэсыбэ хъугъэу а зы нэбгырэхэр Адыгеим IофшIапIэкIэ къэкIох.

Хэбзэгъэуцугъэм зэхъокIыныгъэхэу фэхъугъэхэм къызэра­дыхэ­лъытагъэу, Iоф щызышIэнэу тикъэралыгъо къихьэгъэ цIыфым медицинэ уплъэкIунхэр ымыкIугъэхэу патентыр афашIырэп. Уз щынагъохэр тихэгъэгу къырамыхьанхэмкIэ мыр зигъо Iофыгъоу щыт. Ащ фэдэ хъугъэ-шIагъэ къызыхагъэ­щыкIэ, IэкIыбым къикIыгъэ­хэр хэгъэгум рагъэ­кIыжьых.

— Мы мафэм ехъулIэу Китаим щыщ нэбгырэ 13 Адыгеим щыI. Ахэм ащыщэу нэбгыри 3-р студент. Нэбгыри 6-р сатыум пылъ, ахэр 2018-рэ илъэсым ыкIэхэм Адыгеим IофшIапIэкIэ къэкIуагъэх, азыныкъом мэлылъфэгъум агъэзэжьыгъ. Ащ нэмыкIэу нэбгыри 4-мэ «Вид на жительство» яIэу бэшIагъэу Адыгеим щэпсэух. Мы илъэсым Китаим къикIыгъэу зыпари Адыгеим къихьагъэп. КъэIогъэн фае, пшъэдэкIыжьэу ыхьырэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ обществэу «Инновация» зыфиIоу Мыекъопэ районым щыIэм пхъэм икъыдэгъэкIынкIэ Китаим щыщхэр къыщэнхэшъ, Iоф аригъэшIэнэу АР-м IофшIэнымкIэ ыкIи социальнэ хэхъоныгъэмкIэ и Министерствэ Iизын къыщыратыгъ. Арэу щытми, зыпари къэкIуагъэп. Арэущтэу зыкIэхъу­гъэри гъэнэфагъэ. Мы мафэхэм Китаим къыщекIокIырэ зэпахырэ уз щынагъом къыхэкIэу Урысыем зыпари къырагъа­хьэрэп. Тэри, тигъэIорышIапIэкIэ ащ лъэшэу тылъэплъэ, — къы­Iуагъ Шэуджэн Руслъан.

КIарэ Фатим

adygvoice.ru