Адыгеим щыпсэухэрэ IэкIыбым къикIыжьыгъэ адыгэхэм теIункIэныгъэхэр къэралыгъо щынэгъончъэныгъэм икъэухъумэнкIэ Iахьэу хэкум щыIэм аришIылIэхэу бэдаушхэми, ежь хэкум къэзгъэзэжьыгъэ адыгэхэми къыхагъэщы. Анахьэу Тыркум къикIыжьыгъэ адыгэхэм теIункIэныгъэхэр афэгъэзагъэу зэрэщытыр цIыфмэ къаIо.
Мыр епхыгъэу ахэмэ алъытэ Тыркуем урысые къухьлъатэу къыриутэхыгъагъэм бэмышIэу. Ащ къыхэкIкIэ, адыгэхэм ухъумэкIо Iахьхэм къараIоу къыхагъэщы Тыркуем зэрицIыфхэр къэзыушыхьэтрэ тхылъыр агъэтIылъынышъ, Урысыем зэрицIыфхэр къэузыушыхьатрэ тхылъыр къагъэнэнэу. Мыщ дакIоу джырэкIэ Тыркуем иIэшъхьэтетэу Эрдоган иполитик фэгъэхьыгъэу мызэгъыныгъэ къыраIолIэнэу рагъэзхэу бэдаушмэ къыхагъэщы.
Джаущтэу адыгэ пшIы заулэу илъэс заулэ хъугъэу Адыгеим исхэми, бэмышIэу къэзгъэзэжьыгъэхэми ауж итхэу къаIо. Хэкум къэкIожьыгъэ адыгэхэр зэрагъэщынэнхэу, е яIоф къызэрагъэхьылъэщтым фэгъэзагъэу, е тыркуе гражданствыр агъэтIылъынымкIэ фэгъэхьыгъээу ахэр зэрылажьэхэрэ лъэныкъомкIэ Iофыгъохэр къафагъэтэджхэу бэдаушмэ къыхагъэщы.
ГущыIэм пае, Фитыныгъэ радиом игущыIэгъугъэу зыцIэ къезымыIуагъэ хэкум къэкIожьыгъэхэ адыгэмэ ащыщэу, теIункIэныгъэхэр зыхэзышIагъэм игугъу къышIыгъ чIыгоу къзгъэзэжьыгъэ адыгэм къызэрищэфыгъэм фэгъэзагъэу имылажьэхэр къытыралъхьагъэхэу.
Мыщ джыри къыхигъэщыгъ, бэмышIэу къыраIуагъэу тырку пащэм иполитик емызэгъэу къаIонэу, ащ епхыгъэу тырку гражданствыми зэрэфэмыехэр къаIонэу. ЦIыфэу щыгъуазэхэм къызэраIорэмкIэ, Тыркуем къикIыжьыгъагъэхэ адыгэ заулэмэ джырэкIэ агъэзэжьыгъэхэу ары.
Джаущтэу теIункIэныгъэр зыхэзышIагъэхэм ащыщ илъэс 20 ехъугъэу Тыркуем къикIыжьи Адыгеим къэкIожьыгъэ Хъуадэ Аднан. Мы мафэхэм ащ алрэгъу тучанэу Мыекъуапэ щыриIэр къагъэфедэхэрэм язытет кIэлъыплъэрэ къэралыгъо къулыкъум хэтхэм акIыгъоу къэралыгъо щынэгъончъэным икъэгъэпсыгъэн Iахьым хэтхэри акIыгъоу ауплъэкIугъ. Ежь Аднан ухъумэкIо Iахьыр зычIэт унэм ащагъэу Фитыныгъэ радиом изэдэгущыIэгъу къыщхигъэщыгъ.
Хъуадэ: Ситучан ауплъэкIуным пае зы тхьапэ гори къагъэлъэгъуагъэп. Ар зэфашIыным паен фай. Тыркуе гражданствыр гъэтIылъ аIуи къысаIуагъэп, арау зыраIуагъэ шъыпкъэхэр сэшIэ. Гупшысэу сэ сшIырэр мыкIэ –къэрадыгъо щынэгъончъэныгъэр къэгъэпсыгъэнымкIэ Iахьыр – бзэджэ-нэджэ купэу щыт. ЗэкIэ егъэщынэ, очылхэри прокуратурэри. Очыл укъыухъумэнэу пштагъэмэ агъэщынэнышъ ащ укъыгъэтIылъыжьын фае мэхъу. Къэралыгъоу тызэрысыр гъэшIэгъон дэд джы дэдэм. Зитырку гражданств зыгъэтIылъыгъэхэр сшIэрэп, ау зытеIункIагъэхэр сэшIэ. Тыркуем къикIыжьыгъэхэр къаугъоинхэшъ, агъэщынэнхэшъ, пчэгум къытырагъэхьанхэу ары. Къытырагъэхьанхэшъ, Эрдоган пае тыфаеп арагъэIонэу ары, къухьлъатэр къызэрэраутэхыгъэм фэгъэхьыгъэу. Мыр къызэкIэгъэблэныгъэу сэлъытэ.
Хъуадэ Аднан итучан уплъэкIунхэр щырагъэкIокIынэу къызэкIохэм ар зылъэгъугъэхэм ащыщ джаущтэу Адыгеим къэзгъэзэжьыгъэхэм ащыщ Бгъэнэ Алии. Ащ фэдэу зэрэзекIохэрэм иушъхьагъоу Алий ылъытэрэр – адыгэхэр ячIыгужъ къамыгъэзэжьышъуным пай, еIо ащ.
Бгъанэ: Урысые унэшъошIхэм ятхьаматэхэм адыгэхэр хэкум къагъэкIонхэу фаехэп. Ары къызхэкIрэр зэкIэ. Адыгэм афэгъэхьыгъэу ахэмэ яполитик щагъэтын фае. Илъэс 20 адыгэхэу хэкум къэкIожьыгъэхэм зи Iофыгъо къапыкIыгъэп.
Адыгеим щыIэ бэдауш купхэми, бэдауш лэжьакIохэми мы ыужрэ къэхъу-къашIэхэу Адыгеим къыщекIокIхэрэмкIэ яемызэгъ къыхагъэщы. Бэдауш купхэм теIункIэныгъэхэр зэрашIылIэгъэ адыгэхэми зазэрафагъэзагъэхэри къаIо. Фитыныгъэ Радиом игущыIэгъугъэ бэдаушэу «Мыекъопэ Адыгэ Хасэм» ипащэу Чундышко Заурбий къыхегъэщы ежьри ащ фэдэ цIыф фитыныгъэ укъоныгъэм ишыхьатэу хъунэу къызэрэхэкIыгъэри.
Чундышко: Тыркуем иIэшъхьэтетэу Эрдоган къухьлъатэр къызэрэриутэхыгъэм пае ащ зэремызэгъхэрэм пае тырку гражданствыр агъэтIылъынэу рагъэзыгъэх. Ащ фэдэхэр нэбгрэ 20-30 зэрэхъухэрэр. Сэ нэбгыритIум аущтэу къяхъулIагъэу сэшIэх.
Чундышко Заурбий къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, къэблэгъэрэ уахътэм хэкумкIэ емызэгъ зэхахьэхэр, къыдэкIыныгъэхэр агъэхьазыры мы Iофым зэремызэгъхэрэр къыхагъэщэу.
Адыгэхэр джырэкIэ IэкIыб къэралыгъо 50 ехъумэ арысых я 19 лIэшIэгъум Урыс- Кавказ заоу щыIагъэм къыхэкIкIэ. Анахьыбэу адыгэхэр Тыркуем исхэу къалъытэх, къэтын зэфэшъхьафхэмкIэ, зы миллионым къыщежьэу миллионищым кIахьэу. ДжырэкIэ Адыгеим Тыркуем къикIыжьыгъэхэу нэбгырэ пшIы пчъагъэ щэпсэу. Зыхэм ясатыу Iофхэр Урысыеми Тыркуеми зэпхыгъэу рэлажьэх, зыхэм яунагъо щыщхэр модыкIи-мыдыкIи щыIэх. ДжырэкIэ къекIокIрэ Iофэу ятырку гражданств агъэтIылъынэу зэрэрагъэзхэрэм ящыIэныгъэ зэщикъоу, ячIыгу зэрисхэмкIэ яфитыныгъэхэр аукъохэу бэдаушмэ къалъытэ.
Фитыныгъэ Радио, Щэрджэс Ларис.