Адыгабзэр хьарыфылъэу зэрылъын фаемкIэ зэгурымыIоныгъэхэр щыIэх


Адыгабзэр латин хьарыфылъэм илъхьагъэн зэрищыкIагъэм итегущыIэныгъэхэр мы ыужрэ уахътэм къекIокIых. IэкIыбым щыIэ адыгэхэм адыгабзэр зэрагъэшIэнымкIэ латин хьарыфылъэр IэпыIэгъушIущтэу бэхэм алъытэ. Фэшъхьаф еплъыкIэ зыIыгъхэу джырэкIэ адыгабзэр зэрылъ кириллицэр ары адыгабзэм нахь къекIурэр зыIохэрэри бэх. Ар къаушыхьаты кириллицым илъэу адыгабзэкIэ культурэ, шIэныгъэушэтын, тхылъыбэхэр зэрэщыIэхэр. 

Фэшъхьаф еплъыкIэхэ зиIэхэм алъытэ адыгабзэм шъхьафэу , зыми фэмыдэ хьарыфылъэ ижърэ адыгэ тамыгъэхэм атехыгъэу иIэн фаеу. Ау шIэныгъэлэжьыбэмэ къызэрэхагъэщрэмкIэ, фэдэ шIыкIэм джырэ дунаимкIэ зыкъыгъэшъыпкъэжьрэп, сыда пIомэ ащ фэдэ хьарыфылъакIэм ихэгъэхьан илъэсипшI пчъагъэ зэрищыкIагъэр. 

КIэлъыплъэкIо зырызмэ къыхагъэщы адыгабзэр латиницэм ралъхьаныр Урысыем зэрафимыдэщтыр. Сыда пIомэ ар къэралыгъом изыкIыныгъэ иукъоныгъэщтэу, адыгэхэр урысые культурым пэчыжьэ хъугъэным икъэгъэлъэгъонэу ахэмэ алъытэ. 

Латиницым адыгабзэр ралъхьаным кIэдаохэрэр нахьыбэрэмкIэ, тыркум щыIэ адыгэхэр ары, сыда пIомэ адыгабзэр ахэмэ зэрагъэшIэнымкIэ, латин хьарыфылъэр нахь псынкIэ къафэхъущтэу ары къызэраIорэр.

Фитыныгъэ радиом игущыIэгъугъэ бэдауш IофшIакIоу, Адыгеим щыIэгъэ «Щэрджэс конгрессым» ипащэ игуадзэу Дзэукъожь Заур къызэрэхигъэщрэмкIэ, латин хьарыфылъэр ары адыгабзэр зэрылъын фаер:

Дзэукъожь Заур: Сэ зэрэслъытэрэмкIэ, лъэпкъ пэпчъ ежь ихьарыфылъэ ыгъэпсын фае. Адыгэхэм яIэн фаер латиницэр ары. Латиницэр I936 илъэсым нэс яIагъ адыгэхэм. Кириллицэр адыгабзэм пае къинэу кIорэ хьарыфылъ. БзэшIэныгъэлэжьхэм латаницэмкIэ адыгабзэр агъэпсмэ дэгъу. 

Фитыныгъэ радиом ыпэкIэ игущыIэгъугъэ Адыгеим щыщ зэлъашIэрэ бзэшIэныгъэлэжьэу Бырсыр Батырбий къыхегъэщы, кириллицымкIэ бзэр зэрэзэбгъэшIэн фаер:

Бырсыр Батырбий: Тыркум ис адыгэхэм апае аущтэу шIыгъэмэ ежьхэмкIэ нахь псынкIэ хъунэу къырагъэкIугъ. ЗыфаIори хэлъ, сыда пIомэ тыркубзэр латин графикым тетэу гъэпсыгъэ. Сэ зэрэслъытэрэмкIэ, апэрэ лъэубэкъухэр пшIыныр къин, ау кириллицым тетэу яеджэн агъэпсын фае. Сыда пIомэ кириллицым тытекIын тлъэкIыщтэп. Ащ тетэу етэгъаджэх ыкIи едгъэджэщтых. IофшIагъэу тиIэхэр хьао-лые мыхъущтым пае кириллицымкIэ тылэжьэн фае. 

Фитыныгъэ радио: Адыгэ тамыгъэхэм атетэу гъэтсыгъэ алфавитым сыдэущтэу зыкъыгъэшъыпкъэжьын ылъэкIыщта адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ, о зэрэплъытэрэмкIэ?

Бырсыр Батырбий: Ар фантастикэм пэблагъ. Сыда пIомэ тэ джы дэдэм зэблэтхъун тлъэкIынэу амал тиIэп, хабзэми ыдэрэп.  КIуачIи тиIэп. Ащ фэдэ амалыкIхэр бгъэфедэным пае къэралыгъо гъэпсыкIэ уиIэн фае, укъэралыгъо шъхьафын фае.


ЗэикI адыгэ хьарыфылъэ адыгабзэхэм зэкIэм апае агъэхьазырыным дэлэжьэнхэу бэмышIэу унашъо ытыгъ Дунэе Адыгэ Ассоциацым. Зэхэгъэуцуагъэр купым изэхэсыгъоу Iоныгъом иI9 щыIэщтым ехъулIэу хьазырын фае. Ау бэхэм къыхагъэщы еплъъыкIэ, ащ фэдэ зэхэгъэуцуагъэр икъу фэдизэу гъэцэкIагъэ зэрэмыхъушъущтыр, сыда пIомэ адыгабзэм идиалектхэр зэкIэ зы хьарыфылъэм имылъхьашъущтэу къаIо.

Фитыныгъэ радио, Щэрджэс Ларис