Азейрбаджан хэгъэгум и депутат Мустафа Фазил Тырку къэралыгъуэр къыхуриджащ адыгэхэм я лъэпкъгъэкIуэдыр, Украинэм деж мэжалIэ зэрырагъэлIыхьар, Карабах деж Ходжалин лъэпкъгъэкIуэдыр геноциду къащтэну.
Ар, азербайджан депутатым къызэрилъытэмкIэ, Тыркум и жэуап хъун хуейщ, Урысейм хабзэ къищтэу щытым, ермэлыхэм я геноцид Тыркум ищIауэ жыхуаIэр къэбыл умыщIым ар щIэпхъэджагъэу къилъытэу.
Фигу къэдгъэкIыжынщи, "Справедливая Россия" жыхуиIэ партым Къэрал Думэм жэрдэм хилъхьащ Тыркум ермэлыхэм я геноцид къыщыхъуауэ жыхуаIэр къэбыл зымыщIхэр щIэпхъэджащIэу къалъытэу щIын хуейуэ.
Мустафа Фазил къызэрилъытэмкIэ, Карабах деж езы ермэлыхэм, урыс сэлэтхэр ягъусэу, азербайджан лъэпкъым геноцид иращIылIащ. Урысхэми украинэ лъэпкъымрэ адыгэхэмрэ геноцид иращIылIащ.
Тыркум лъэпкъгъэкIуэд ищIауэ утыку къыщыралъхьэм, ар Азербайджаным ис тырку лъэпкъыми и зэранщ, икIи абы жэуап хуэфащэн падзыжын хуейщ, депутатым къызэрилъытэмкIэ.
Адыгэхэм я лъэпкъгъэкIуэдыр къэхъуащ I9 лIэщIыгъуэм, Урыс-Кавказ зауэр щиухым щыгъуэ. Урысейм Кавказыр иубыда нэужь, адыгэхэм щыщу процент 5-р аращ хэкум къинэжар.
Ар геноциду къищтащ Курджы къэралыгъуэм, Къэбэрдей-Бэлъкъэрымрэ Адыгеймрэ я парламентхэм.Адыгэ жылагъуэ IуэхущIакIуэхэм Iэджэрэ зыхуагъэзащ Урысей унафэщIхэм, адыгэ геноцидыр къащтэну елъэIуу.
Ельцин президенту щытетым щыгъуэ, а унафэр къищтэну ягъэхьэзырау щытащ, ауэ иужькIэ щIегъуэжащ.
Иджыпсту тетыгъуэр зыIыгъхэм апхуэдэ гуауэ щымыIауэ къалъытэр, адыгэхэр езыхэр хуейуэ я хэку икIауэ, мыдрей хэкIуэдахэми езыхэм я къуэншагъэу зэраукIар.Иджыпсту жылагъуэ IуэхущIакIуэ мы упщIэр дунейм къыщызыIэтхэр Урысейм и бийуэ къалъытэр, икIэ щIэх-щIэхурэ хабзэ хъумэ къулыкъухэм ирагъэблагъэр, я лэжьыгъэр щырагъгъэтын щхьэкIэ.
"Къэбэрдей конгресс" жыхуиIэ жылагъуэ зыщIэхъеиныгъэм и тхьэмадэ Бещто Аслъэн Хуитыныгъэ радиом къыжыреIэр Азербайджан депутатым и жэрдэмым зэрыхущытыр:
"Илъэс 24 ипэкIэ Къэбэрдей-Бэлъкъэр парламентым япэу адыгэхэм я лъэпкъгъэкIуэдыр къызэрищтэрэ, зэманышхуэ дэкIащ и гугъу ямыщIыжу, утыку къимыхьэжу Iуэхур. 2008-2009 гъэ лъандэрэ нэхъ убзыхуауэ, нэхъ кIуатэурэ щытщ адыгэм я лъэпкъгъэкIуэдым и Iуэхур хабзэкIэ ягъэубзыхуныр, ар къэщтэныр, ар гъэнахуэныр.
Сыт хуэдэ къэралым сыт хуэдэ политикэ иримыгъэкIуэкIми, зэзэмызэм апхуэдэурэ къахокI цIыху пэжыныгъэм и телъхьэ, захуагъэм и телъхьэ, мыхъумыщIагъэ къэхъуам нэхъ гулъытэ хуищIу.
Абыхэм ящыщу къысщохъу мы Азербайджаным и парламентым и лIыкIуэ упщIэр нэхъ гуащIэу зыгъэувар.
Сэ сызэрегупсысымкIэ, езым къыгуроIуэр иджыпсту Азербайджаным Урысейм теухуауэ нэхъ лъэбакъуэ имычыфыну зэрыщытри, арауэ къысщохъу Тыркум щIызыхуигъэзар. Абы нэмыщIкIэ, адыгэм я нэхъыбэ дыдэр здэщыIэр Тыркур аращ. Абы ипкъ иткIэ, Тыркум зэрызыхуигъэзам мыхьэнэ нэхъ куу иIэу къэплъытэ хъунущ. Аращи, мыбы и щхьэусыгъуэр сыт жысIэу сыщIэупщIэну сыхуейтыкъэм, мыбы "тхьэм уигъэпсо" жысIэу, дэтхэнэ зы цIыху пэжынагъэр, захуагъэр ди лъэпкъым теухуауэ зыгъэнахуэну яужь итым жесIэну, апхуэдэущ сызэрегупсысыр.
Иджыпсту куэдым жаIэр "дэ дифI зырахуэкъым, Урысейр зыгуагъэпын щхьэкIэщ, Урысейм и мыхъумыщIэ къахьын щхьэкIэщ мыр утыку къыщIыралъхьэр", - жаIэри.
Сэ сыхуейтыкъэм апхуэдэу упщIэр згъэувыну, сыт щхьэкIэ жыпIэм, Урысейми зыхуагъэзауэ а тхылъхэр псори и пащхьэм илъщ.
Урысей парламентым щIэлъщ, къэрал унафэщIхэм я пащхьэ илъщ мы тхылъхэр.
Абыхэм къащтэными зыри зэран къыхуэхъукъым. А конференц дыдэхэр ирагъэкIуэкIыными зыри зэран къыхуэхъукъым.
Ахэр хуэмейуэ аращ, къамыщтэу аращ. Аращи, мыбы сыт хуэдэ Iуэху къикIыу щытми, фIы Тхьэм къытхудигъакIуэ жысIэу, апхуэдэущ сызэрегупсысыр".
"Ени Мусават" жыхуиIэ газетым зэритхымкIэ, Урысей политикхэм "езыхэм я нэм бжэгъу щIалъэгъуэжкъым".
"Урысейр зыми емыщхьу зы къэралщ, езым и цIэр нэгъуэщIхэм яфIищу, езым я щIэпхъэджагъэхэмкIэ нэгъуэщIхэр игъэкъуаншэу, зэлымыгъэкIэ иубыдахэм хуитыныгъэ иритауэ жиIэу.
Псом нэхъ шынагъуэр иджыпстуи Путин къыпещэр апхуэдэ Iуэху политикэм", - жеIэри етх газетым. АдэкIэ къыпещэри, газетым етх Иуан 4-м и зэманхэм щыгъуэ, I4-I5 лIэщIыгъуэхэм тырку лъэпкъхэр геноцид ящIу чристэн диныр къырагъэщтауэ.
"Урысейр нэхъ ину къутэм, лъэпкъ нэхъыбэ хуит хъунурэ, цIыхубэр тыншыжынущ", - жеIэри еух газетым.
Фигу къэдгъэкIыжынщи, адыгэ жылагъуэ IуэхущIакIуэхэм зыхуагъэзащ геноцидыр къащтэн щхьэкIэ лъэIу тхылъхэмкIэ Украинэм, Латвием, Польшэм, Эстонием, Румынием.Иджыблагъэ Румынием жэуап къитыжащ.
Тхыгъэ къырагъэхьыжам щIэлъ парламентым и цIыху хуитыныгъэхэмрэ лъэпкъ цIыкIухэм я Iуэхухэмрэ елэжь комиссием щыщ Бонн Николай и Iэр. А тхыгъэм къызэрыхэщымкIэ, абы я комиссием тхыгъэр къыIэрыхьащ, икIи а тхыгъэр хурагъэхьыжащ Парламентым и IэщIыб зыпыщIэныгъэхэм елэжь комитетым.Румыние парламентым зэрызыхуагъэза тхылъым Iэ щIадзау щытащ адыгэ жылагъуэ IуэхущIакIуэ 239-м, къэрал зыбжанэм щыщу.
Къэбэрдей-Бэлъкъэр, Хуитыныгъэ радиоБэрокъуэ Артур